Invloed van zomertijd op biologische klok groter dan gedacht

Een kwart van de wereldbevolking ondergaat elk jaar weer de zomertijd. Dankzij deze maatregel – ingevoerd in de vorige eeuw – blijft het in de zomermaanden ’s avonds langer licht. Maar over de effecten van het verzetten van de klok op het menselijk lichaam was tot nu toe weinig bekend. Wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen en de Ludwig-Maximilians-Universität München hebben nu aangetoond dat de zomertijd een langdurig en behoorlijk groot effect heeft op onze biologische klok. In de Current Biology van deze week maken zij dit bekend.

De basis van het onderzoek is een online vragenlijst (te vinden op www.euclock.org) naar slaapgedrag, die door meer dan 50.000 mensen uit de hele wereld is ingevuld. Met deze vragenlijst, de München ChronoType Questionnaire (MCTQ), wilden de onderzoekers achterhalen wat de verdeling is tussen avondmensen en ochtendmensen. Bij het analyseren van de verzamelde data bleek echter verrassend dat het slaappatroon ernstig verstoord raakt tijdens de zomertijd.

Intern ritme
Het menselijk lichaam heeft een eigen dagritme, ook wel de biologische klok genoemd, dat ongeveer 24 uur bestrijkt. Dit zogenaamde circadiane (dagrond) ritme stuurt onder andere de slaap aan. Maar omdat dit ritme niet precies 24 uur duurt, moet het steeds bijgesteld worden. Dat gebeurt voornamelijk via licht. Tijdens de wintertijd (de normale tijd) loopt ons interne ritme ongeveer gelijk met de licht/donker-cyclus. Maar tijdens de zomertijd is dit niet het geval: ons interne ritme past zich in die periode niet aan. Daardoor slapen we minder en neemt wellicht de kwaliteit van onze slaap af in de zomermaanden.

Avondmensen
Volgens Martha Merrow, hoogleraar moleculaire en genetische chronobiologie in Groningen, waren de resultaten van eerdere onderzoeken naar de effecten van zomertijd inconsistent. Dankzij de grootschaligheid van dit onderzoek is er eindelijk meer duidelijkheid. Naast de analyse van de MCTQ-vragenlijsten deden de onderzoekers ook nog een kleinschaliger studie naar de precieze effecten van de zomertijd bij avondmensen en ochtendmensen. Ze ontdekten dat vooral avondmensen aanpassingsproblemen hebben als de zomertijd ingesteld wordt. Het slaappatroon van beide groepen herstelt zich overigens weer snel als de zomertijd afgelopen is.

Seizoensgebonden
Merrow en haar Duitse collega’s denken ook dat de introductie van de zomertijd een van de factoren is die ervoor gezorgd hebben dat het menselijk gedrag, onder andere het voortplantingsgedrag, de afgelopen decennia minder seizoensgebonden is geworden. Onze biologische klok raakt door de zomertijd zo in de war dat hij niet meer goed in staat is te bepalen in welk seizoen we zitten.

Afschaffen
De onderzoekers weten nog niet waarom de zomertijd aanpassingsproblemen geeft, en waarom vooral avondmensen er last van hebben. Dat is iets wat nu uitgezocht moet gaan worden. Maar aangezien het effect van de zomertijd op onze biologische klok veel groter is dan voorheen werd gedacht, pleiten de onderzoekers ervoor de zomertijd te herevalueren en eventueel af te schaffen.

Bron: ZorgKrant