Uitkomsten onderzoek naar mate van Psychosociale klachten bij COPD

Onderzoek naar de mate van psychosociale problematiek bij COPD-patienten


Gedurende tien weken, tussen 17 maart en 25 mei 2016 is on-line een aantal enquêtes afgenomen bij leden van het Longforum. Deze enquête is verder ook online afgenomen op de besloten Facebook groep 'COPD Nederlands' en voorgelegd aan de patiënten van Plexxus fysiotherapie in Voorschoten. In totaal hebben 72 COPD-patiënten de enquête ingevuld. De enquête is een aanvulling geweest op de interviews die zijn afgenomen met vier COPD-patiënten van Plexxus fysiotherapie en All Medical B.V.


Graag deel ik met u de uitkomsten van dit onderzoek:


Samenvatting


Inleiding/Doel

Bij de aandoening COPD wordt in eerst instantie vooral gedacht aan de lichamelijke problematiek zoals kortademigheid, hoesten en het opgeven van sputum. Dat COPD-patiënten ook te maken kunnen krijgen met psychosociale problematiek, is door meerdere onderzoekers aangetoond. Het Air&Flow Centre (hierna afgekort als A&F) is ontstaan door de samenkomst van twee heren die beiden betrokken zijn bij de behandeling van longpatiënten. A&F wil in de behandeling van longpatiënten ook ondersteuning kunnen bieden op psychosociaal vlak omdat dit onderdeel volgens A&F nog onvoldoende wordt geboden in de reguliere behandelcentra. De centrale probleemstelling van dit onderzoek is: ‘in hoeverre ondervinden COPD-patiënten psychosociale problemen die gerelateerd zijn aan de aandoening COPD?’. Hierbij is het doel inzage te krijgen in de samenhang tussen psychosociale problemen en het hebben van de chronische longaandoening COPD. De aanbevelingen die uit dit onderzoek voortvloeien kunnen een bijdrage leveren aan het optimaliseren van de diensten van A&F, door deze diensten op gepaste wijze af te stemmen op de psychosociale behoeften van de COPD-patiënt. Ook kan dit onderzoek leiden tot aanbevelingen om over te gaan tot vervolgonderzoek waarbij gedacht wordt aan de effectiviteit van behandelingsvormen bij het verminderen van psychosociale klachten van COPD-patiënten. Algemeen levert dit onderzoek een bijdrage aan gerichte kennis over- en inzicht in de psychosociale problematiek bij COPD-patiënten ten behoeve van de behandeling en ondersteuning.


Methode

Het onderzoek bestond uit een literatuurstudie en een praktijkdeel ofwel een mixed-method-onderzoek met een kwalitatief en een kwantitatief deel. Uit de literatuurstudie bleek dat depressies bijvoorbeeld vaak voorkomende psychische klachten bij COPD zijn. De onderzoeksvragen zijn aan de hand van de literatuurstudie opgesteld. Aan het kwalitatieve onderzoek deden in totaal vier mensen met COPD mee uit alle vier de GOLD-classificaties. Via de GOLD-classificatie wordt de ernst van de COPD aangegeven. Twee deelnemers waren tussen de 60 en 74 jaar en twee deelnemers waren 75-plus. De interviews zijn thuis afgenomen. Hierbij werd gebruik gemaakt van een vooraf opgestelde semigestructureerde vragenlijst met alleen open vragen. De andere 72 respondenten vulden een enquête in bij fysiotherapiepraktijk Plexxus of in een online omgeving. Er deden in deze groep alleen mensen mee met GOLD-classificatie II, III en IV en de grootste groep deelnemers was tussen de 45 en de 59 jaar oud. De enquête is vorm gegeven aan de hand van Likertschalen. Hiermee kan houding en gedrag worden gemeten met behulp van antwoordkeuzen die variëren van het ene uiterste naar het andere uiterste.

Resultaten


Deelvraag 1: wat zijn de belangrijkste ziekteverschijnselen van COPD? Kortademigheid, hoesten, het opgeven van sputum, benauwdheid, vermoeidheid en depressie en/of angst werden in de literatuur genoemd als meest voorkomende ziekteverschijnselen. Deelvraag 2: welke psychosociale factoren hangen samen met het ontstaan, in standhouden of verergeren van COPD-klachten? In de literatuur werd door meerdere onderzoekers geschreven over de volgende factoren: het sociale leven en het zelfbeeld, het lijden aan een psychische aandoening (angsten en depressie) comorbiditeit, rol verandering en seksualiteit. Verder kwamen demografische factoren als leeftijd en de woonsituatie aanbod, evenals geslacht (verschillen in ziektebeleving tussen mannen en vrouwen). Deelvraag 3: in hoeverre voelen COPD-patiënten een aantasting in de kwaliteit van leven door de COPD en aanwezige psychosociale klachten die hiermee gepaard gaan? COPD-patiënten ervaren over het algemeen veel rolbeperkingen door zowel fysieke- als psychische problematiek. Comorbiditeit is met name bepalend in hoeverre die rolbeperkingen als hinderlijk worden ervaren en de mate waarin men zich zorgen maakt om de eigen gezondheid. Ook maakt een groot deel zich vaak zorgen over de consequenties van de ziekte. Men wordt belemmerd bij het uitvoeren van normale sociale bezigheden en bij het ondernemen van sociale activiteiten. De meeste respondenten hebben over het algemeen minder sociale contacten. Sociale contacten zijn erg essentieel. Vaak is ook de partner heel belangrijk, zowel voor fysieke (mantel)zorg als voor sociale en psychische ondersteuning. Het hebben van psychische klachten kwam in iets mindere mate naar voren ten opzichte van de literatuurstudie. Van alle betrokken respondenten (N=76) bleek 17% aan een psychische comorbide aandoening te lijden. Er worden nogal wat beperkingen ervaren bij het kunnen deelnemen aan werk of andere activiteiten en er heerst veel problematiek omtrent het mee kunnen komen in de maatschappij, waarbij de afhankelijkheid van anderen is toegenomen. Het idee door de ziekte druk op een ander te leggen, vindt de patiënt vaak vervelend. Deelvraag 4: Wat geven COPD-patiënten aan nodig te hebben om minder last te hebben van psychosociale klachten? Ter ondersteuning van psychosociale klachten wordt het meeste belang gehecht aan het vergroten van de zelfredzaamheid en het contactbehoud met naaste familie/vrienden. Veel mensen vinden ‘het mee kunnen blijven doen in de maatschappij’ zeer belangrijk.


Conclusie

Er is in de literatuur samenhang gevonden tussen het hebben van COPD en het meer last hebben van psychosociale klachten ten opzichte van de rest van de bevolking. In het kwantitatieve deel is gevonden dat COPD-patiënten die lijden aan een comorbide aandoening meer last hebben van psychosociale klachten en zich meer zorgen maken over hun gezondheid dan COPD-patiënten zonder comorbide aandoening. Zowel uit het kwantitatieve deel als het kwalitatieve deel van dit onderzoek is gebleken dat er door COPD-patiënten problematiek ervaren wordt in de volgende dimensies van kwaliteit van leven: fysieke & emotionele gezondheid, maatschappelijke participatie & vertrouwen en sociale verbanden & relaties. Ook zijn er signalen gevonden van problematiek in de dimensie economische zekerheid. De kwaliteit van leven van de COPD-patiënten is onderhevig aan verschillende vormen van psychosociale klachten die vallen binnen deze vier dimensies en daarmee is de kwaliteit van leven verminderd ten opzichte van de tijd voordat COPD bij deze patiënten werd gediagnosticeerd.