Veiligheid operaties laat te wensen over

Veiligheid operaties laat te wensen over

Patiënten lopen op de OK's van Nederlandse ziekenhuizen onnodig risico. En soms groot risico. Dat blijkt uit onderzoek van de Inspectie voor de Gezondheidszorg naar de kwaliteit van de gang van zaken in de operatiekamers van ziekenhuizen.
De IGZ geeft de ziekenhuizen opdracht om op korte termijn een reeks maatregelen te nemen die de risico's voor patiënten moeten verkleinen. Zo moet vanaf nu iedereen op elke OK de richtlijnen voor infectiepreventie strikt naleven.
De ziekenhuizen en de betrokken artsenorganisaties geven in een gezamenlijke reactie aan dat ze extra maatregelen gaan treffen om de patiëntveiligheid te vergroten.

Bevindingen
De bevindingen van de IGZ liegen er niet om. OK-teams gedragen zich "onprofessioneel" rond infectiepreventie.  Handen wassen gebeurt niet altijd en ook kledingvoorschriften worden niet standaard opgevolgd. Daarnaast is de luchtbeheersing onvoldoende goed geregeld. In veel ziekenhuizen gaan de deuren onnodig vaak open en dicht tijdens operaties. Dat verstoort de steriele luchtstroom. Maar enkele ziekenhuizen houden zich aan landelijke beheersplan om de kwaliteit van OK-lucht te bewaken.
Het Medisch Centrum Alkmaar sloot afgelopen maandag nog vier OK's en het Meander Medisch Centrum in Amersfoort  stelde woensdag bijzonder infectiegevoelige operaties voorlopig uit, beide vanwege probleem met de luchtkwaliteit in de OK's.

Geen samenwerking
De IGZ constateert verder dat het vaak ontbreekt aan goede afstemming tussen medisch personeel: communicatie over patiënten en overdracht rond operaties laten te wensen over omdat ze onvoldoende gestructureerd zijn. Anesthesiologen en chirurgen zijn wel samen aanwezig maar werken niet samen. Het is vaak onduidelijk wie eindverantwoordelijk is voor de zorg aan de patiënt.
Ook het gebruik van medische materialen, geneesmiddelen en apparatuur moet veiliger. Vaak is de uiterste gebruiksdatum van apparatuur niet bekend. Medici vertrouwen blind op de technische dienst.  Dat is niet altijd terecht zoals blijkt uit het ondeskundige geknutsel aan apparatuur in het Twenteborgh-ziekenhuis in Almelo. Daar viel een dode na een brand op een OK die vermoedelijk ontstaan is als gevolg van dat geknutsel
Ziekenhuizen gebruiken veel te weinig checklists en time-outs vlak voor operaties om nog even te controleren of alles in orde. (In het Oogziekenhuis in R'dam doen ze dit wel: sinds dat praktijk is hebben de chirurgen zich niet meer vergist in het te opereren oog. Vóór die tijd gebeurde dat elk jaar een paar keer).

Maatregelen
Behalve het strikt naleven door iedereen op de OK van de richtlijnen infectiepreventie, moet er meer gebeuren. Alle 80 ziekenhuizen die in dit onderzoek niet bezocht zijn, moeten hun situatie vergelijken met het IGZ-rapport en een verbeteringsplan maken. Alle ziekenhuizen moeten protocollen gaan hanteren voor overdrachten en voor controle van de kritische momenten in het operatieproces.
Verder moeten er vaste afspraken komen in de OK's voor medicatiecontroles (dubbelcheck), het tellen van materiaal dat gebruikt wordt (zodat bijvoorbeeld geen verbandgaasjes of scalpels in de patiënt achterblijven), over verslaglegging en over de nazorg.
Er moet een landelijke richtlijn komen met een checklist voor operaties, stopmomenten voor extra controles. De nieuwe richtlijn moet aansluiten bij de net vastgestelde preoperatieve richtlijn (die de voorbereiding van operaties betreft).

Representatief
In totaal zijn 22 ziekenhuizen onderzocht van de in totaal 94 algemene en 8 academische ziekenhuizen. Hierbij ook het Medisch Centrum Alkmaar. Veel ziekenhuizen hebben meer dan één locatie. Het gaat om een representatieve steekproef van de Nederlandse ziekenhuizen. Alle 102 ziekenhuizen hebben een vragenlijst ingevuld.  Dit zogeheten Top2 onderzoek komt na het TOP1 onderzoek over de preoperatieve fase. Daarover is in 2007 gerapporteerd. Op dit ogenblik wordt onderzoek gedaan naar de postoperatieve fase in het TOP 3 onderzoek.

Reacties
De Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie (NVA), de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVVH), de Orde van Medische Specialisten (Orde) en de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) zeggen in een gezamenlijke reactie dat ze al aan de slag gegaan zijn met de bevindingen van de IGZ en hebben 3 maatregelen genomen:

* ze sluiten aan bij de richtlijn preoperatief proces om de overdracht van patiënten en de communicatie te verbeteren
* ze sluiten aan bij het veiligheidsprogramma Voorkom schade, werk veilig om het aantal infecties terug te dringen
* ze leggen de laatste hand aan een leidraad voor verdeling van de verantwoordelijkheden rond medische apparatuur

SURPASS
Verder gaan de vier clubs na de preoperatieve  richtlijn nu een richtlijn opstellen over het operatieve proces zelf. Basis daarvoor wordt de SURPASS-checklist (Surgical Patient Safety System). Dat is een systeem voor informatieverzameling en –overdracht waarin samenwerking tussen verschillende disciplines centraal staat. De SURPASS-checklist is in het AMC in Amsterdam ontwikkeld. Het systeem kent ook een time-out, een moment vlak voor de eigenlijke operatie begint om alles nog eens te checken. De organisaties doen meteen ook een voorstel voor het implementeren  van de nieuwe richtlijn. Bedoeling is met de nieuwe richtlijn het aantal postoperatieve wondinfecties drastisch te verminderen
De leidraad voor een integraal systeem voor apparatuurbeheer is bijna klaar en wordt op korte termijn voorgelegd aan de wetenschappelijke verenigingen van de verschillende artsen. Raad van Beheer van ziekenhuis is eindverantwoordelijk voor onderhoud en beheer van apparatuur.

Patiënten
De Nederlandse Patiënten en Consumenten Federatie (NPCF) is verontwaardigd laat adjunct-directeur Atie Schipaanboord weten in een eerste reactie. "Twee jaar geleden hebben we in een rapport van der Orde van Medisch Specialisten gelezen dat er in de Nederlandse ziekenhuizen jaarlijks 1.750 vermijdbare doden vallen. En nu is het operatieve traject nog niet op orde", zegt ze. "Dat heeft het imago van de ziekenhuizen inmiddels behoorlijk aangetast." De ambities van Klink om tot een veiligere gezondheidszorg te komen zijn prima, vindt de NPCF, "maar het wordt nu wel eens tijd om veel steviger door te pakken, want zo lukt het niet."

Bron