Andere kijk op Astma na negen jaar onderzoek

Vanaf eind 1996 was prof.dr. Johan de Jongste namens het Astma Fonds hoogleraar in het Erasmus MC Sophia in Rotterdam. Het Erasmus MC heeft afgelopen oktober het hoogleraarschap overgenomen. In de afgelopen jaren heeft De Jongste veel onderzoek kunnen doen en daardoor een heel andere kijk gekregen op astma. ‘We zien astma nu als een syndroom, met grote verschillen binnen de patiëntengroep.’

Astma meten
Bij zijn benoeming tot hoogleraar namens het Astmafonds was De Jongste al hoofd van de afdeling Kinderlonggeneeskunde. Een belangrijke tak van het Rotterdamse onderzoek is het meten van luchtwegontsteking in uitgeademde lucht. In eerste instantie werd bepaald of dat sowieso mogelijk is en wat de normaalwaarden zijn. 'Dat is heel goed gelukt', verklaart De Jongste. 'Vooral stikstofmonoxide (NO) in uitademingslucht blijkt een goede maat bij astma. Hoe hoger de waarde van de meting, hoe sterker de ontsteking. Uit onze studies blijkt dat de ernst van astmatische klachten niet correspondeert met de ernst van de ontsteking. Maar de ontstekingremmende medicatie wordt vaak wèl afgesteld op de klachten. Ik ben er van overtuigd dat je astma niet alleen maar moet behandelen aan de hand van klachten, maar vooral moet afstemmen op de ernst van de ontsteking. Dit is in het bijzonder van belang voor jonge kinderen, bij wie astma-achtige klachten vaak niet met chronische ontsteking gepaard gaan, zodat ze waarschijnlijk vaak verkeerd behandeld worden.'

Geen astma
Volgens De Jongste is bij kinderen onder de 6 jaar met astmatische klachten de kans minder dan vijftig procent dat het inderdaad om astma gaat. De klachten kunnen ook worden veroorzaakt door een virusinfectie, aangeboren nauwe luchtwegen of het feit dat het kind te vroeg is geboren. Vaak gaan klachten niet over na een behandeling, maar verdwijnen ze vanzelf na 5 à 6 jaar. Waaruit eens te meer blijkt dat een langdurige behandeling met inhalatiesteroïden waarschijnlijk vaak niet nodig is: 'Bij veel van dergelijke kinderen kun je de inhalatiesteroïden zonder problemen stoppen, omdat zij geen astma blijken te hebben. We controleren dan regelmatig of er geen aanwijzingen zijn voor ontsteking.'

PIAMA-studie
Een andere onderzoekslijn is epidemiologisch onderzoek. Het Sophia kinderziekenhuis neemt deel aan de landelijke PIAMA-studie, waarin 8 jaar lang 4.000 kinderen worden gevolgd, en in kaart wordt gebracht wat de risicofactoren zijn voor astma en allergie. De studie is gestart in 1996 en inmiddels afgerond, maar het zal nog jaren duren voordat alle gegevens zijn uitgewerkt. Eén ding is al wel duidelijk geworden: blootstelling aan allergenen op jonge leeftijd heeft weinig invloed op het ontstaan van klachten op latere leeftijd. 'Bijvoorbeeld het wegdoen van huisdieren werkt nauwelijks preventief', zegt De Jongste. 'Ik vind dan ook dat we ouders dit niet meer hoeven te adviseren.'

Nieuwe inzichten
Al het onderzoek heeft De Jongste volstrekt nieuwe inzichten gegeven over astma. Dat merkt hij vooral bij het herschrijven van leerboeken. “Tien jaar geleden zagen we astma als een ziekte waarbij het zenuwstelsel te veel geprikkeld wordt. Nu zien we astma als een syndroom, met grote verschillen binnen de patiëntengroep. Daarom is het van belang om nauwkeurig na te gaan wat iemand precies heeft, hoe die persoon reageert op prikkels en wat de leefomstandigheden zijn. Zo kun je patiënten clusteren in groepen met dezelfde kenmerken.”

Kinderlongverpleegkundigen
Een van de huidige projecten sluit goed aan bij dit nieuwe inzicht. Het richt zich op de inzet van kinderlongverpleegkundigen. Zij nemen in hun consulten ruim de tijd voor een kind met astma, waar een arts vaak maar een kwartier heeft. Die extra tijd en aandacht kan een gunstige uitwerking hebben.
De Jongste: 'Van alle kinderen die wegens een ernstige astma-aanval in het Sophia Kinderziekenhuis worden opgenomen, wordt bijna de helft binnen een jaar opnieuw opgenomen vanwege een aanval. Maar met de inzet van onze kinderlongverpleegkundige zien we 85 procent minder heropnamen. Waarschijnlijk komt dat door een betere begeleiding en een laagdrempeliger contact. Zo vullen wij artsen en de kinderlongverpleegkundige elkaar mooi aan.'

Vervolg onderzoek
Er valt nog veel te onderzoeken aan astma, denkt De Jongste. Hij voorziet onder meer ontwikkelingen in de behandeling, bijvoorbeeld via immunomodulatie (bijsturen van de afweerthermostaat) met specifieke medicijnen of met probiotica(Probiotica zijn levende bacteriën, zoals melkzuurbacteriën, die na inname de darmflora verbeteren en daarom goed zijn voor de gezondheid.)

Bron: Astmafonds